Καλοκαίρι 1969, Ιταλία. Ένα χρόνο μετά τον Μάη του '68, οι εργάτες της ΦΙΑΤ ξεκινούν ένα δυναμικό και αδιαμεσολάβητο απεργιακό αγώνα ενάντια στην πανίσχυρη εργοδοσία. Ο αγώνας τους αποτέλεσε την απαρχή μιας δεκαετίας εργατικών και φοιτητικών κινητοποιήσεων όπου πρωταγωνίστησε το κίνημα της Αυτονομίας και που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως η τελευταία έφοδος της εργατικής τάξης στον ουρανό. Τελευταία... ας ελπίσουμε μέχρι την επόμενη...
Η ιδέα
Ο ηλιακός φούρνος είναι μια κατασκευή που ολοκληρώσαμε με ένα φίλο το καλοκαίρι του 2022. Η αρχική ιδέα προέκυψε μετά από ένα ντοκιμαντέρ για μια ομάδα ανθρώπων που προσπαθούν να ζήσουν αυτόνομα (off grid) στη Γαλλία και μετά από αρκετό ψάξιμο (υπάρχουν πολλοί τύποι ηλιακών φούρνων) καταλήξαμε στη συγκεκριμένη κατασκευή. Το βίντεο από το οποίο πήραμε την έμπνευση και ακολουθήσαμε τα βήματα είναι το εξής: https://www.youtube.com/watch?v=mzoL-Rjjg6A
Ο ηλιακός φούρνος είναι μια κατασκευή που ολοκληρώσαμε με ένα φίλο το καλοκαίρι του 2022. Η αρχική ιδέα προέκυψε μετά από ένα ντοκιμαντέρ για μια ομάδα ανθρώπων που προσπαθούν να ζήσουν αυτόνομα (off grid) στη Γαλλία και μετά από αρκετό ψάξιμο (υπάρχουν πολλοί τύποι ηλιακών φούρνων) καταλήξαμε στη συγκεκριμένη κατασκευή. Το βίντεο από το οποίο πήραμε την έμπνευση και ακολουθήσαμε τα βήματα είναι το εξής: https://www.youtube.com/watch?v=mzoL-Rjjg6A
Η κατασκευή
Ο εσωτερικός θάλαμος είναι διαστάσεων περίπου 80 x 30cm και η συνολική διάσταση είναι περίπου 1μ x 40cm. Τα ξύλα είναι κόντρα πλακέ και το γυαλί πυράντοχο. Η μόνωση είναι 5εκ και έχει γίνει με πετροβάμβακα. Το μαύρο χρώμα είναι τέμπερα.
Σε μεταγενέστερο στάδιο προστέθηκαν λάστιχα (φλάντζες) εσωτερικά, περιμετρικά του εσωτερικού θαλάμου για μεγαλύτερη μόνωση και ανακλαστικές μεταλλικές επιφάνειες στους κάθετους ξύλινους τοίχους, αφήνοντας μόνο τη βάση μαύρη.
Ο εσωτερικός θάλαμος είναι διαστάσεων περίπου 80 x 30cm και η συνολική διάσταση είναι περίπου 1μ x 40cm. Τα ξύλα είναι κόντρα πλακέ και το γυαλί πυράντοχο. Η μόνωση είναι 5εκ και έχει γίνει με πετροβάμβακα. Το μαύρο χρώμα είναι τέμπερα.
Σε μεταγενέστερο στάδιο προστέθηκαν λάστιχα (φλάντζες) εσωτερικά, περιμετρικά του εσωτερικού θαλάμου για μεγαλύτερη μόνωση και ανακλαστικές μεταλλικές επιφάνειες στους κάθετους ξύλινους τοίχους, αφήνοντας μόνο τη βάση μαύρη.
Επιδόσεις –χρήση
Η θερμοκρασία μέσα στον θάλαμο ενός ηλιακού φούρνου εξαρτάται φυσικά από το πόσο εκτεθειμένος είναι στο ήλιο. Η απόδοση του μεγιστοποιείται αν κάποιος μπορεί να τον περιστρέφει κάθε τόσο ακολουθώντας τον ήλιο και φυσικά αν είναι τοποθετημένος σε σημείο με πάρα πολλές ώρες ηλιοφάνεια. Στη δική μου περίπτωση ο φούρνος εκτίθεται στον ήλιο μέχρι περίπου τις 15.00 με 15.30 (κάτι που ειδικά το καλοκαίρι μου στερεί αρκετές ώρες λειτουργίας). Επίσης δεν έχω καταφέρει (λόγω άλλων ασχολιών) να τον λειτουργήσω με συχνές περιστροφές. Έτσι η εναλλακτική είναι να τον έχω τοποθετημένο (τόσο τον ίδιο όσο και τον καθρέπτη) στο σημείο όπου πιάνει τις καλύτερες θερμοκρασίες το μεσημέρι (12.00 με 14.00).
Οι θερμοκρασίες αυτές λοιπόν είναι περίπου 120⁰C μέγιστο μέσα στο θάλαμο, που στο γυάλινο πυρέξ που μαγειρεύω μεταφράζεται σε 140 με 150⁰C (έχει αγγίξει κάποιες μέρες του καλοκαιριού και τους 160⁰C). Αυτή η θερμοκρασία (την οποία φτάνει ο φούρνος σιγά σιγά) διατηρείται από περίπου τις 11.30 μέχρι τις 15.00 και μετά αρχίζει να πέφτει με αργό ρυθμό, διατηρώντας μια θερμοκρασία περίπου 60 -70⁰C μέχρι και τις 18.00.
Ο ηλιακός φούρνος δεν έχει ακόμα χρησιμοποιηθεί σε καθημερινή βάση. Παρόλ’ αυτά έχει μαγειρέψει διάφορα φαγητά, από μπριάμ, ρεβίθια και γίγαντες μέχρι μπιφτέκια με πατάτες και κέικ. Επίσης έχει χρησιμοποιηθεί για την αποξήρανση χαρουπιών (για το χαρουπάλευρο) και σύκων (θέλει προσοχή γιατί μου άρπαξαν) αλλά και το ζέσταμα ήδη μαγειρεμένων φαγητών.
Η θερμοκρασία μέσα στον θάλαμο ενός ηλιακού φούρνου εξαρτάται φυσικά από το πόσο εκτεθειμένος είναι στο ήλιο. Η απόδοση του μεγιστοποιείται αν κάποιος μπορεί να τον περιστρέφει κάθε τόσο ακολουθώντας τον ήλιο και φυσικά αν είναι τοποθετημένος σε σημείο με πάρα πολλές ώρες ηλιοφάνεια. Στη δική μου περίπτωση ο φούρνος εκτίθεται στον ήλιο μέχρι περίπου τις 15.00 με 15.30 (κάτι που ειδικά το καλοκαίρι μου στερεί αρκετές ώρες λειτουργίας). Επίσης δεν έχω καταφέρει (λόγω άλλων ασχολιών) να τον λειτουργήσω με συχνές περιστροφές. Έτσι η εναλλακτική είναι να τον έχω τοποθετημένο (τόσο τον ίδιο όσο και τον καθρέπτη) στο σημείο όπου πιάνει τις καλύτερες θερμοκρασίες το μεσημέρι (12.00 με 14.00).
Οι θερμοκρασίες αυτές λοιπόν είναι περίπου 120⁰C μέγιστο μέσα στο θάλαμο, που στο γυάλινο πυρέξ που μαγειρεύω μεταφράζεται σε 140 με 150⁰C (έχει αγγίξει κάποιες μέρες του καλοκαιριού και τους 160⁰C). Αυτή η θερμοκρασία (την οποία φτάνει ο φούρνος σιγά σιγά) διατηρείται από περίπου τις 11.30 μέχρι τις 15.00 και μετά αρχίζει να πέφτει με αργό ρυθμό, διατηρώντας μια θερμοκρασία περίπου 60 -70⁰C μέχρι και τις 18.00.
Ο ηλιακός φούρνος δεν έχει ακόμα χρησιμοποιηθεί σε καθημερινή βάση. Παρόλ’ αυτά έχει μαγειρέψει διάφορα φαγητά, από μπριάμ, ρεβίθια και γίγαντες μέχρι μπιφτέκια με πατάτες και κέικ. Επίσης έχει χρησιμοποιηθεί για την αποξήρανση χαρουπιών (για το χαρουπάλευρο) και σύκων (θέλει προσοχή γιατί μου άρπαξαν) αλλά και το ζέσταμα ήδη μαγειρεμένων φαγητών.
Προβλήματα –Επισημάνσεις
Η διαδικασία του μαγειρέματος γίνεται πολύ αργά. Συνήθως βάζω το φαγητό το πρωί και το βγάζω το απόγευμα. Επειδή το σημείο που τον έχω τοποθετήσει δεν είναι το βέλτιστο κάποια φαγητά που θέλουν πολύ χρόνο (ειδικά τα όσπρια) δεν προλαβαίνουν πάντα να μαλακώσουν τελείως.
Επίσης τα φαγητά χρειάζονται συνήθως ελάχιστο νερό γιατί τα υλικά βγάζουν αυτό που έχουν μέσα τους και αυτό δεν εξατμίζεται. Φυσικά αυτός είναι και ο λόγος που βγαίνουν ζουμερά και δεν καίγονται εύκολα, αλλά από την άλλη θέλει προσοχή στην προετοιμασία γιατί μπορεί το τελικό φαγητό να βγει σούπα.
Το βάρος του ηλιακού φούρνου είναι ένα θέμα. Λόγω του μεγάλου του μεγέθους αλλά και των υλικών (χοντρά ξύλα, γυαλιά) είναι δύσκολο να μετακινηθεί ή περιστραφεί. Επίσης είναι τέτοια η σχεδίαση του που πρέπει να ανασηκωθεί όλο το πάνω μέρος για να μπει /βγει το φαγητό, κάτι αρκετά δύσχρηστο.
Το μεγάλο μέγεθος ίσως δημιουργεί και ένα ακόμα πρόβλημα. Σε συνδυασμό με τη μη τακτική περιστροφή του δεν προλαβαίνει να ζεσταθεί ομοιόμορφα (στις γωνίες όταν πέφτει σκιά έχει άλλη θερμοκρασία από ότι στο κέντρο).
Η διαδικασία του μαγειρέματος γίνεται πολύ αργά. Συνήθως βάζω το φαγητό το πρωί και το βγάζω το απόγευμα. Επειδή το σημείο που τον έχω τοποθετήσει δεν είναι το βέλτιστο κάποια φαγητά που θέλουν πολύ χρόνο (ειδικά τα όσπρια) δεν προλαβαίνουν πάντα να μαλακώσουν τελείως.
Επίσης τα φαγητά χρειάζονται συνήθως ελάχιστο νερό γιατί τα υλικά βγάζουν αυτό που έχουν μέσα τους και αυτό δεν εξατμίζεται. Φυσικά αυτός είναι και ο λόγος που βγαίνουν ζουμερά και δεν καίγονται εύκολα, αλλά από την άλλη θέλει προσοχή στην προετοιμασία γιατί μπορεί το τελικό φαγητό να βγει σούπα.
Το βάρος του ηλιακού φούρνου είναι ένα θέμα. Λόγω του μεγάλου του μεγέθους αλλά και των υλικών (χοντρά ξύλα, γυαλιά) είναι δύσκολο να μετακινηθεί ή περιστραφεί. Επίσης είναι τέτοια η σχεδίαση του που πρέπει να ανασηκωθεί όλο το πάνω μέρος για να μπει /βγει το φαγητό, κάτι αρκετά δύσχρηστο.
Το μεγάλο μέγεθος ίσως δημιουργεί και ένα ακόμα πρόβλημα. Σε συνδυασμό με τη μη τακτική περιστροφή του δεν προλαβαίνει να ζεσταθεί ομοιόμορφα (στις γωνίες όταν πέφτει σκιά έχει άλλη θερμοκρασία από ότι στο κέντρο).
Προτάσεις –βελτιώσεις
Όπως ήδη ανέφερα, σε σχέση με το αρχικό σχέδιο ήδη έχω προσθέσει λάστιχα για καλύτερη μόνωση και ανακλαστικές μεταλλικές επιφάνειες για περισσότερο φως πάνω στο φαγητό. Άλλες σκέψεις που κάνω είναι φυσικά η τοποθέτηση του σε διαφορετικό σημείο όπου θα το βλέπει περισσότερο ο ήλιος και ίσως πάνω σε μια στρογγυλή κατασκευή όπου θα μπορεί να περιστραφεί πιο εύκολα. Θα ήθελα να δοκιμάσω να φτιάξω κάποια στιγμή στο μέλλον έναν ηλιακό ιχνηλάτη (solar tracker) που θα κάνει αυτόματα όλη αυτή τη διαδικασία (και τις ώρες που λείπω) αλλά ίσως το μεγάλο βάρος του φούρνου να το καθιστά δύσκολο. Τέλος μια άλλη ιδέα για να λύσω /αποφύγω την τακτική περιστροφή, πολύ πιο εύκολη που ίσως δοκιμάσω πρώτα, είναι να προσθέσω πλευρικούς καθρέπτες έτσι ώστε να κατευθύνω τον ήλιο προς τον θάλαμο ακόμα και τις ώρες (πολύ πρωί, απόγευμα) που δεν είναι ευθυγραμμισμένος με τον ηλιακό φούρνο.
Όπως ήδη ανέφερα, σε σχέση με το αρχικό σχέδιο ήδη έχω προσθέσει λάστιχα για καλύτερη μόνωση και ανακλαστικές μεταλλικές επιφάνειες για περισσότερο φως πάνω στο φαγητό. Άλλες σκέψεις που κάνω είναι φυσικά η τοποθέτηση του σε διαφορετικό σημείο όπου θα το βλέπει περισσότερο ο ήλιος και ίσως πάνω σε μια στρογγυλή κατασκευή όπου θα μπορεί να περιστραφεί πιο εύκολα. Θα ήθελα να δοκιμάσω να φτιάξω κάποια στιγμή στο μέλλον έναν ηλιακό ιχνηλάτη (solar tracker) που θα κάνει αυτόματα όλη αυτή τη διαδικασία (και τις ώρες που λείπω) αλλά ίσως το μεγάλο βάρος του φούρνου να το καθιστά δύσκολο. Τέλος μια άλλη ιδέα για να λύσω /αποφύγω την τακτική περιστροφή, πολύ πιο εύκολη που ίσως δοκιμάσω πρώτα, είναι να προσθέσω πλευρικούς καθρέπτες έτσι ώστε να κατευθύνω τον ήλιο προς τον θάλαμο ακόμα και τις ώρες (πολύ πρωί, απόγευμα) που δεν είναι ευθυγραμμισμένος με τον ηλιακό φούρνο.
