Για μια ανάσα ελευθερίας

Το κόμικ «για μια ανάσα ελευθερίας» άρχισε να γράφεται το φθινόπωρο του 2014, κατά την απεργία πείνας του Ν. Ρωμανού (που διεκδικούσε τις εκπαιδευτικές άδειες για να φοιτήσει στην σχολή που έχει περάσει απορρίπτοντας την πρόταση για φοίτηση εξ αποστάσεως) και συνεχίστηκε μέχρι περίπου ένα χρόνο μετά (αρχές Οκτώβρη 2015).

Είναι προφανές ότι τόσο ο αγώνας του Ρωμανού, όσο κι η μεγάλη απεργία πείνας των κρατουμένων την άνοιξη του ‘15 (με αιτήματα εκτός των άλλων την κατάργηση των φυλακών τύπου Γ (υψίστης ασφαλείας), τον περιορισμό της χρήσης λήψης DNA, την κατάργηση των αντιτρομοκρατικών νόμων και την άμεση αποφυλάκιση συγγενικών και φιλικών προσώπων όπως και την απελευθέρωση του Σάββα Ξηρού) έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον τρόπο που εξελίχτηκε η ιστορία.

Σκιτσάροντας τις ειδικές συνθήκες κράτησης

Μια από τις βασικότερες επιρροές (ίσως η βασικότερη) για το έργο στάθηκε μια μπροσούρα με τίτλο «Χαρτογραφώντας τις ειδικές συνθήκες κράτησης» (από το συλλογικό εγχείρημα λόγου και δράσης “Πέρασμα”, στην Πάτρα) για τις ειδικές συνθήκες κράτησης (ΕΣΚ).

Οι συνθήκες που περιγράφονται στο έργο (και βασίζονται σε μια σύνοψη της μπροσούρας) ίσως δεν περιγράφουν ακριβώς την ελληνική πραγματικότητα (όπως είναι αυτή τη στιγμή) –ειδικά μάλιστα μετά τον αγώνα των κρατουμένων την άνοιξη του 2014. Δείχνουν όμως την εφιαλτική κατεύθυνση που παίρνει η ολοένα και μεγαλύτερη ποινικοποίηση και έλεγχος των ζωών μας.

Κάποιες από τις ειδικές συνθήκες κράτησης που χρησιμοποίησα και στο κόμικ είναι:

Η πλήρης απομόνωση του κρατουμένου
Τα άδεια κελιά με τους λευκούς τοίχους, τον 24ωρο τεχνητό φωτισμό, τα εντοιχισμένα έπιπλα
Η 24ωρη παρακολούθηση κι επιτήρηση (με κάμερες και αιφνίδιους ελέγχους στο κελί)
Η λογοκρισία της επικοινωνίας με τον έξω κόσμο (έλεγχος αλληλογραφίας, περιορισμός στην συχνότητα και διαχωριστικό γυαλί στις επισκέψεις
Η απαγόρευση των αδειών
Ο ατομικός προαυλισμός μόνο μια ώρα τη μέρα (και αν) και γενικά η απαγόρευση συμμετοχής σε οποιαδήποτε ομαδική δραστηριότητα μέσα στη φυλακή
Η ψυχολογική πίεση (με ψέματα, πλαστογράφηση υπογραφών σε καταθέσεις κατά συντρόφων, υποσχέσεις για ευνοϊκή μεταχείριση σε περίπτωση συνεργασίας)
Η σωματική βία (το ξύλο, οι κολπικοί έλεγχοι, οι εικονικοί βιασμοί)

Το αρχικό συναισθηματικό σοκ διαβάζοντας την μπροσούρα διαδέχτηκε η οργή κι η επιδίωξη για καταγγελία -αλλά ακόμα περισσότερο για αντίσταση και συμπαράσταση κι αλληλεγγύη στους αγώνες των κρατουμένων.

Ένας από τους κύριους στόχους του κόμικ λοιπόν, ο κυριότερος ίσως, είναι να μιλήσει για τις ειδικές συνθήκες κράτησης, για αυτό το καθεστώς της «φυλακής μέσα στη φυλακή». Να μιλήσει, να ενημερώσει, να ευαισθητοποιήσει, να κινητοποιήσει ίσως… Να δώσει ένα μικρό (το ξέρω, ελάχιστο) χέρι στήριξης τους ανθρώπους που βρίσκονται αντιμέτωποι με το «σωφρονιστικό», εκδικητικό πρόσωπο του κράτους…

Όμως πέρα από τις ειδικές συνθήκες κράτησης (οι οποίες επίτηδες δεν κατονομάζονται) το κόμικ έχει σα στόχο να μιλήσει γενικότερα για τις φυλακές. Άλλωστε πολλά που τώρα ονομάζονται ειδικές συνθήκες μπορεί σε λίγα χρόνια να θεωρούνται «αυτονόητα» και «φυσιολογικά». Είναι ο ίδιος ο θεσμός των φυλακών που γεννά τέτοιες συνθήκες, τη βία, την απομόνωση, την επιβολή της εξουσίας πάνω στο σώμα και τη ψυχή του κρατούμενου. Κι αυτά γεννούν το μίσος, την αντίσταση ή την παραίτηση…

άλλες επιρροές

Το όνομα της ηρωίδος προέρχεται από την Κατερίνα Γκουλιώνη (στην οποία αφιερώνεται και το έργο), μια κρατούμενη που πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις του 2008 και έπειτα στους αγώνες κατά του κολπικού ελέγχου και του εγκλεισμού και η οποία αντιμετωπίστηκε με βία, απομόνωση και παράνομες μεταγωγές (σε μία από τις οποίες πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες).

Άλλες πηγές κι επιρροές στάθηκαν τα βιβλία «ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΡΑΤΗΣΗΣ», από τις εκδόσεις Υπερσιβηρικός, το «Οι Φυλακές της Μιζέριας» του WACQUANT J.D. LOIC, το «Τρέξε, Άνθρωπε, Τρέξε» του GONZALLES XOSE-TARRIO, η μπροσούρα «Η κοινωνία τιμωρός» του Φουκώ, η ταινία «Σιωπηρός Θάνατος: Μια πνιγμένη κραυγή από τα κελιά της απομόνωσης», τα κόμικ του Joe Sacco αλλά κι ο Δον Κιχώτης.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 2016: Το Για μια ανάσα ελευθερίας κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ασύμμετρη Απειλή.

Το εικαστικό στυλ (ασπρόμαυρα πάνελ, crosshatching, κοντινά πλάνα (συχνά από το οπτικό πεδίο του αφηγητή), αλλά και η θεματολογία του συγκεκριμένου έργου (φυλακές , απομόνωση) ενέπνευσε μια κατοπινή δουλειά μου, το κόμικ “Για το καλό μου“.