Το Τα θέλουμε όλα, είναι ένα κόμικ βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Νάννι Μπαλεστρίνι, που εκδόθηκε το 1971 στην Ιταλία. Το βιβλίο έχει ως θέμα το νεαρό ανειδίκευτο εργάτη μάζα, τον προλετάριο του Νότου (εδώ της Νότιας Ιταλίας) που με την κινητικότητα, τη μετανάστευση και την εργασία του στήριξε την οικονομικη ανάπτυξη της (βόρειας) Ιταλίας (αλλά και όλης της βόρειας Ευρώπης) το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.
Ταυτόχρονα αφηγείται την αντίδραση του απέναντι στην εκμετάλλευση και τελικά την εξέγερση του μέσα από τις μεγάλες απεργίες και αγώνες στη ΦΙΑΤ το 1969, που έμειναν στην ιστορία ως το θερμό φθινόπωρο. Αγώνες που αποτελεσαν την αρχή μιας σχεδόν δεκαετίας εργατικών και νεανικών διεκδικήσεων και αγώνων που στην Ιταλία εκφράστηκαν εν πολλοίς μέσα από το κίνημα της Αυτονομίας.
Το κόμικ Τα Θέλουμε Όλα κυκλοφόρησε το 2021 από τις εκδόσεις των συναδέλφων
Μετά την γκαλερί ακολουθεί σύντομο επεξηγηματικό κείμενο για το κάθε μέρος του κόμικ.
Το κόμικ
Τα Θέλουμε Όλα -επεξηγηματικά κειμενα
Πρόλογος: Η μικρή αυτή ιστορία προέρχεται από το βιβλίο “Ο εγκατεστημένος”, του Linhart Robert (εκδόσεις ΛΕΣΧΗ ΚΑΤΑΣΚΟΠΩΝ 21ου ΑΙΩΝΑ). Για την ακρίβεια πρόκειται για την ένωση δυο ιστοριών του βιβλίου (που αφορούν δυο ξεχωριστά άτομα).
Επειδή περιγράφουν κατά τη γνώμη μου με πολύ γλαφυρό (αλλά και συνοπτικό) τρόπο την ζωή των εργατών τόσο μέσα όσο και έξω από εργοστάσιο, αποφάσισα να σχεδιάσω αυτό το σύντομο μέρος σαν πρόλογο για το κόμικ Τα θέλουμε όλα.
Αυτό το πρότυπο του πειθήνιου εργάτη που δεν αρρωσταίνει ποτέ, τα κάνει όλα καλά, σκύβει το κεφάλι, απορεί από τις αλλαγές (της ορθολογικοποίησης) και περιμένει απλά να βγει στη σύνταξη, ήταν που αποφάσισαν να ανατρέψουν οι νέοι εργάτες και φοιτητές το 1968 (και όλη την επόμενη δεκαετία) και περιγράφεται στο κυρίως κόμικ: άγριες απεργίες, απανωτές στάσεις εργασίας, σαμποτάζ, περιφρόνηση συνδικαλιστικής ηγεσίας και κάθε λογής αντιπροσώπων κα.
Ο Βορράς: Ο Βορράς αποτελεί το πρώτο κεφάλαιο από το κόμικ Τα θέλουμε όλα που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Νάννι Μπαλεστρίνι. Το κόμικ δεν ακολουθεί κατά γράμμα το βιβλίο: Εδώ το κεφάλαιο Βορράς δεν αντιστοιχεί στο ομώνυμο κεφάλαιο του βιβλίου, αλλά αποτελεί μια σύνοψη των κεφαλαίων Ο Νότος και Ο Βορράς και λειτουργεί σαν άτυπος πρόλογος για το υπόλοιπο βιβλίο.
Ο λόγος είναι ότι από την αρχή είχα αποφασίσει να εστιάσω περισσότερο στους αγώνες στη ΦΙΑΤ (κάτι που σημαίνει ότι όσο προχωράει το κόμικ τόσο πιο κοντά θα ακολουθεί το βιβλίο).
Όσον αφορά την υλοποίηση, ένα μεγάλο πρόβλημα που είχα εξαρχής είναι η άγνοια μου για βασικά πράγματα που αναφέρονται στο βιβλίο και αφορούν την Ιταλία, το 1969. Για παράδειγμα τι ρούχα φορούσαν εκείνη την εποχή; Τι χτενίσματα είχαν, τι συνήθειες; Ποιο τρένο ανέβαζε τους χιλιάδες εσωτερικούς μετανάστες από τον Ιταλικό Νότο, τη Σικελία, τη Νάπολι, το Σαλέρνο προς τον Ιταλικό Βορρά; Ποια ήταν η πορεία του; Πώς ήταν το εσωτερικό του; Πώς ήταν οι σταθμοί (κι ειδικά της Πόρτα Νουόβα στο Τορίνο) και τόσα άλλα.
Έψαξα και συγκέντρωσα πολύ υλικό, κυρίως μέσω ίντερνετ, αλλά κι από ταινίες, όπως Οι Αόρατοι (βασισμένη στο επόμενο βιβλίο του Μπαλεστρίνι και την ήττα της Αυτονομίας), το Ράδιο Αλίκη ή το Η Εργατική τάξη πάει στον Παράδεισο. Παρόλ’ αυτά ο κίνδυνος να έχω κάνει κάποια λάθη είναι πολύ μεγάλος.
Ο Αγώνας: Στο κεφάλαιο αυτό παρακολουθούμε τις πρώτες μέρες του ήρωα στην ΦΙΑΤ, την έντονη σχέση του με την ιεραρχία (εργοδηγούς, προϊσταμένους αλλά και φύλακες), τη δουλειά στην αλυσίδα και την πρώτη κινητοποιηση των εργατών που κατέληξε σε διαδήλωση και απεργία (κεφάλαια Η ΦΙΑΤ και Ο ΑΓΩΝΑΣ στο βιβλίο).
Τα κύρια προβλήματα που αντιμετώπισα στο μέρος αυτό (το ίδιο θα ισχύει προφανώς και στα επόμενα) αφορούν την άγνοια μου για λεπτομέρειες της “γεωγραφίας” του εργοστασίου στο Μιραφιόρι, αλλά και για τον εξοπλισμό -εργασίες στην αλυσίδα τη συγκεκριμένη περίοδο (1969).
Η αναγκαστικά πιο συνοπτική μορφή του υλικού στη μεταφορά του βιβλίου σε κόμικ αλλά και η χρονική /ψυχική απόσταση μας σήμερα από εκείνη την εποχή (συνδυασμένη με άγνοια των συνθηκών εργασίας στις αλυσίδες των εργοστασίων) ίσως κάνουν να μοιάζει σε ορισμένους υπερβολική η αντίδραση του ήρωα και των υπολοίπων εργατών καθώς δεν προλαβαίνει να αποτυπωθεί η (ψυχική και σωματική) κούραση των επαναλαμβανόμενων κινήσεων, το διαρκές άγχος του χρόνου (και το να μην “βουλιάξεις” τελειώνοντας κάθε κομμάτι στην επόμενη θέση της αλυσίδας), η πίεση για παραγωγικότητα από τους προϊσταμένους κλπ.
Αυτονομία: Στο κεφάλαιο αυτό αρχικά βλέπουμε συνοπτικά πως έφθασε η κατάσταση σε εκείνη την Πέμπτη 29 του Μάη (την οποία αφηγείται το προηγούμενο κεφάλαιο, Ο Αγώνας. Έπειτα ξαναβρίσκουμε τον ήρωα καθώς βγαίνει τρέχοντας από το εργοστάσιο και πηγαίνει στη συνέλευση στο καφενείο.
Ακολουθούν οι μέρες όπου ο αγώνας στο εργοστάσιο της Μιραφιόρι διευρύνεται και φτάνει να μπλοκάρει εντελώς την παραγωγή (αλλά και να εξαπλωθεί σχεδόν σε όλα τα εργοστάσια της Ιταλίας), μέχρι πριν την μεγάλη συνέλευση στο Πανεπιστήμιο και τα γεγονότα στις 3 Ιουλίου. (κεφάλαια ΤΟ ΗΜΕΡΟΜΙΣΘΙΟ, ΟΙ ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ και Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ στο βιβλίο).
Το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετώπισα στο συγκεκριμένο μέρος είναι ότι ένα μεγάλο μέρος του υλικού στο βιβλίο αποτελείται από μια μορφή ημερολογίου όπου ανά ημέρα καταγράφονται τα γεγονότα /δράσεις εντός του εργοστασίου. Διατηρώντας ότι έκρινα ως σημαντικότερο επέλεξα να κρατήσω τη μορφή ημερολόγιο μόνο για την αρχή (πριν τις 29 Μαΐου) και να δώσω μια μορφή κόμικ πάνελ για μετά τις 29, προσπαθώντας να φτιάξω μια εικόνα κλιμάκωσης.
Για το συγκεκριμένο κεφάλαιο έχω χρησιμοποιήσει κάποια στοιχεία και από άλλα δυο βιβλία, τα “Ο εγκατεστημένος”, του Linhart Robert από τη ΛΕΣΧΗ ΚΑΤΑΣΚΟΠΩΝ 21ου ΑΙΩΝΑ, και “Το ημερολόγιο ενός εργάτη της Renault”, του Daniel Mothe από τις εκδόσεις ΚΙΝΟΥΜΕΝΟΙ ΤΟΠΟΙ.
Η συνέλευση: Στο κεφάλαιο αυτό βλέπουμε τη συνέλευση (assemblea) εργαζομένων και φοιτητών στο πανεπιστήμιο το σαββατοκύριακο αλλά και συνοπτικά τις επόμενες μέρες που προηγήθηκαν της μεγάλης διαδήλωσης στις 3 Ιουλίου 1969 (που θα παρουσιαστεί αναλυτικά στο επόμενο κεφάλαιο Η Εξέγερση).
Το κεφάλαιο αυτό στο μεγαλύτερο μέρος του αποτελείται από τοποθετήσεις των συμμετεχόντων στη συνέλευση. Αυτό σημαίνει ότι η δράση είναι ελάχιστη και στην ουσία εδώ διαβάζουμε κυρίως τις απόψεις πίσω από τις κινητοποιήσεις εκείνων των χρόνων στη ΦΙΑΤ (αλλά και στα Πανεπιστήμια, σε άλλα εργοστάσια κλπ.)
Αυτό αποτέλεσε και το μεγάλυτερο πρόβλημα σχεδιαστικά -πώς να δώσω μια ενδιαφέρουσα μορφή σε ένα σενάριο που αποτελείται κυρίως από ομιλίες και διάλογο.
Αναγκαστικά προσπάθησα να γίνω όσο το δυνατόν πιο περιεκτικός και σύντομος για να μην κουράσω τον αναγνώστη αλλά χωρίς να του στερήσω κάτι που μπορεί να έκρινα ως σημαντικό ως άποψη.
Η Εξέγερση: Το κεφάλαιο αυτό όπως και στο βιβλίο παρακολουθεί τα γεγονότα στο Τορίνο στις 3 Ιουλίου του 69 σε αυτό που έγινε γνωστό ως η μάχη του Κόρσο Τραϊάνο (la Rivolta di Corso Traiano). Η διαδήλωση που είχε οργανωθεί από τους εργάτες στο προηγούμενο μέρος (συνέλευση) εξελίσσεται σε σκληρές οδομαχίες με την αστυνομία στους δρόμους γύρω από το εργοστάσιο της Μιραφιόρι κι ειδικά στο Κόρσο Τραϊάνο αλλά και σε άλλες περιοχές του Τορίνο, όπως το Νικελίνο.
Σε αντίθεση με το προηγούμενο κεφάλαιο εδώ κυριαρχεί η δράση. Επειδή η αφήγηση στο βιβλίο είναι πολύ πυκνή αναγκαστικά προσπάθησα να σχεδιάσω τα κυριότερα σημεία και να χτίσω μια κλιμάκωση -στερώντας όμως έτσι (μικρο)επεισόδια και λεπτομέρειες που μπορεί σε ορισμένους να φαίνονται σημαντικά.
Ένα ακόμα πρόβλημα που αντιμετώπισα ήταν η ιστορική ακρίβεια λεπτομερειών όπως τα κτίρια (στις οδούς) που αναφέρονται, οι στολές /αυτοκίνητα /εξοπλισμός των καραμπινιέρι κλπ. Όπου δεν μπόρεσα να βρω κατατοπιστικές φωτογραφίες από το διαδίκτυο χρησιμοποίησα υλικό από την ταινία Lavorare con lentezza (ελληνική μετάφραση: “Δουλεύοντας με το πάσο μας”) -ειδικά για κάποιες σκηνές στο Νικελίνο-, από το google maps όπως και γενικότερες εικόνες από οδοφράγματα και οδομαχίες με αστυνομικούς από το Μάη του 68 και την Ιταλική Αυτονομία.
Επίλογος: Στο σημείο αυτό γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση του τι ακολούθησε τα γεγονότα που περιγράφονται στο κόμικ, την αρχή και το τέλος του κινήματος της Αυτονομίας στην Ιταλία.
